Frente Revolucionária de Timor Leste Independente

DIRECÇÃO FAFC

Coordenador – Geral

Eng. Samuel Freitas

Vice CoordenadorGeral

Alexnadre Pinto

Contactos:

Samuel Freitas (00351-913892252)

e-mail : faf-coimbra@hotmail.com

Residência Universitária de Santiago, bl. 4, 3810-193, Aveiro, Portugal.


quarta-feira, 31 de março de 2010

Pakote referendu hatudu governo de facto AMP nian inkapasidade no inkonstitusional

DEKLARASAUN POLITIKA BANCADA FRETILIN
PAKOTE REFERENDU

Dili, 15 de Março de 2010

Nai Presidente Parlamento Nacional
Fernando de Araújo – Lasama

Ex.Cias

Atu hamentin no haburas ita nia Independência hau hanesan Deputado
membro Parlamento Nacional no representante Povo nia, iha dever hodi
haburas, no hamentin uma fukun ne’e nia knaar, hodi tatoli Povu nia
preocupação ba Governo, no sai Povu nia lian, Povu nia isin, no
materializa povo nia mehi.

Nudar Deputado hussi bancada FRETILIN hanesan oposição iha knaar no
iha competência tomak atu tatoli Povu nia lian no hussu ba Governo,
tuir art. 9°, alinea h, no artigos 137° e 138° tuir Rejimento haruka.

Halo requerimento ida ne’e hau hakarak hussu ba Governo atu bele
hatan resposta ho escrito tuir Konstituição da República artigo 101°
no. 2 e artigo 107°. Atu nune’e ita hotu bele hakruk ka halo tuir lei
nebe iha.

Declaração Politica.
► Ohin Bancada Fretilin hakarak koalia dalan ida tan kona ba Governo
nia incapacidade nebe halo decisão Politica ida Inconstitucional hodi
aloka osan tokon ba tokon cria “Pakote Referendum”. “Pakote
Referendum” mosu tamba incapacidade Governo ida ne’e nia ba execução
orçamento Ano fiscal 2009 nia.

Enquadramento Legal;

* Artigo 95 – Constituição RDTL hateten Knaar Parlamento Nacional mak
knaar Exclusivo;
Alinea q: Regime orcamento nia.
Knar seluk tan;
Alinea b: Delibera kona ba relatório knaar governo nia
Alinea d: Delibera kona ba Plano orçamento Estado nia no mos relatório
kona ba Orçamento ne’e.
Alinea e: Fiscaliza oinsa Estado halao Orçamento Nacional.

Decreto do Parlamento Nacional no. 20/II – O Orcamento Geral do Estado de 2009.
Revisao do Orcamento em Curso ao Parlamento Nacional/ Orcamento Rectificativo.

Actus Inconstitucionais nebe Governo ida halo mak hanesan tuir mai:

* Osan nebe aloka ba iha pakote referendum laiha aprovação hussi Parlamento
Nacional.
* Laiha decisão final ba montante orçamento nebe aloka ba iha Pakote Referendum.
* Orçamento Estado, fo fali ba iha Instituição Privado mak halo gestão.

Osan nebe lakon iha Governo, MF tenke responsabilisa, ami senti
orçamento geral barak mak lakon; Tamba Sobu Sistema, halo decisão la
tuir lei no relatório Delloite hakerek iha indisius nebe la claro ba
gestão financeira.

Nain Presidente no maluk deputado sita;

Problemas controversiais nebe mosu, bahinra hahu koalia kona ba
“Pakote Referendum” maka;

- Pakote Referendum ne’e mossu tamba Iresponsabilidade no Incapacidade
Governo ida ne’e nia.

- Iha discução Orçamento Geral do estado 2010 nia, governo lahalo
explicação nebe detalhado. Tamba informações nebe iha kona Pakote
Referendum Deputados sira hussu ba Sua Ex.cia Senhora Emilia Pires
hanesan Ministra Finanças, dehan “lahatene”(Timor Post 27 Outubro
2009). Fretilin considera hanesan taka falta deit no bosok
representantes povo iha uma Fukun ne’e.

- To’o oin loron ita hotu lahatene orçamento nebe aloka ba Pakote
Referendum ne’e hira?! Osan hirak ne’e sira (governo) hatete katak mai
hussi orçamento construção central electrica oleo pesado. Osan nebe
aloka ba projecto oleo pesado hamutuk $ 87 milhões.

- Liu hussi lia verbal deit mak idak idak hatete sai, montante,
orçamento Pakote Referendum. Membro governo balu hatete 70 milhões,
(Timor Post, 18 de Setembro 2009), Shr Domingos Cairo hatete iha TV
dehan $ 67 milhões, documento hussi governo haruka mai parlamento $
63.717.443.42 milhões.

- Iha tan mos contrato seluk nebe Shr. Januario, asina hamutuk ho Shr
Julio Alvaro ba instalações fio electricidade no harí postes. Osan
ne’e hamutuk $ 16,693,000 milhões. Se hanesan ne’e total orçamento ba
Pacote Referendum lolos ne’e hira???......

- Tamba ne’e ami hare konfusão boot ba total orçamento pakote
referendum nia. Osan nebe lakon iha Governo, MF tenke responsabilisa,
orçamento geral barak mak lakon; Tamba Sobu Sistema no relatório
Delloite hakerek iha indisius nebe la claro ba gestão financeira ,
piur liu tan osan ho montante boot idak idak assina. Sobu Sistema ne’e
loke dalan ba hamosu corrupção, uso la los osan Povo nia.

- Tempo nebe determinado ba implementação projectos pacote referendum
fulan tolu, (Outubro – 31 Dezembro). Maibe to’o oin loron projectos
barak mak la hotu, balu abandona hela, balu simu tiha osan maibe
projecto la halo, balu halo maibe qualidade la diak, balu tan fali
osan simu 20% maibe sosa uluk kareta, projecto labele hahu tamba osan
ne’e sosa uluk tiha kareta e projectos físicos barak maka hetan
estragos tamba força maior.

- Projectos hirak ne’e, halo descriminação boot ba iha Empresários
sira. Construção escolas emergências,(dehan sala tolu, meia parede
didin ho piku) medidas salas hirak ne’e lahate? $ 20 000,/unidade -
hanesan ba iha fatin hotu hotu. Construção campu Basketball no volley
ball halo iha fatin barak ho orçamento nebe la hanesan - Calculo
tecnico salah e halo descriminação boot.

Canalização Be’e iha fatin balu halo descriminação hare fali cor
partido nia. (Be Heda-Manatuto $ 40 000,- ba uma ida deit). Iha fatin
balu fura be’e mos laconsegue hotu, husik hela deit. Halo canalização
be’e iha same, empresário ida hussi coodenador partido Politico ida ba
sobu fali cano nebe existente, policia kaer ema ne’e, maibe ita la
rona processo investigação to’o ona iha nebe. Iha problemas
controverciais barak nebe ami labele temi hotu.

Nai Presidente no maluk deputados sira.

Bahinra hahu fahe projectos hussi pacote referendum, nain ulun sira
balu halo comentários mesak furak deit hanesan:

- Pakote referendum $ 30 Milhões – Empresário TL simu projectu laiha
tender. (Timor Post - 26 de Agosto de 2009). Declaração ne’e
Inconstitucional, contra Lei. Será que osan ba pacote referendum mak
30 milhões ne’e deit?


- Pakote Referendum Hakbi’it Empresários lokal (Timor Post 19 de
Setembro 2009), maibe agora hatete fali, empresários mak sala. Fo
kbi’it ba ita nia empresários tenke halo plano didiak e cria condições
antes ita fo knaar ba sira.

- Ho pacote referendum sira/governo hatete atu capacita ita nia
empresários nacional sira, maibe empresário indonesia nia mos hetan
pacote referendum (Timor Post 28 de Setembro de 2009). Hanesan ne’e
naksalak boot tamba laiha plano no tamba iha interesse.

- Pakote Referendum sei fo baneficio ba povo (Timor Post 30 de
Setembro 2009). Povo barak lahetan beneficio hussi pakote referendum,
tamba projectos barak nebe halo laiha qualidade. Lolos Beneficio ne’e
ba deit iha empresários balu nebe halo projectos ho qualidade ladiak.

- Osan olio Pesado ba Pakote Referendum (Timor Post fulan Setembro).
Ita hotu lahatene osan hussi projecto construção óleo pesado ne’e
hira. Ita labele si’ik deit hanesan mehi maibe tenke halo calculo
matemático. Orçamento nebe aloka ba iha óleo pesado to’o oin loron
problema boot tamba ba decisões nebe halo la tuir lei.

- Orçamento pacote referendum – Millaun 13 hadia Estradas. (Timor Post
24 de Setembro 2009) liu deit semana rua, Governo Fahe tan $ 26
milhões ba Pakote Estrada, (7 de Outubro de 2009). Piur liu tan lista
nebe ami simu orçamento ba projecto estrada $ 26,981,519,79 milhões.
Orçamento total hira mak ba projectos estradas??? Ami hare hanesan,
problema boot ba alokação osan hirak ne’e ba pakote referendum!...La
claro e osan lakon.

- Declaração hussi Shr. Domingos Cairo, STL 12 de Março de 2010,
hatete osan nebe transfere hussi projecto óleo pesado $ 70 milhões,
usa ba pakote referendum hamutuk 59 milhões ba projectos 662,
empresários hamutuk 500 contratores.

- Total projectos hussi pacote referendum nebe ba apresenta iha Sua
Ex.cia Presidente da Republica hamutuk 661 projectos (Timor Post, 9 de
Novembro de 2009) contraria ho lista nebe ami simu hamutuk 828
projectos.

Nai Presidente no maluk deputados sira.

- Números osan ho projectos nebe ami hakerek iha leten halo ema hotu
confusão e la hatene ida nebe mak los!?... Ho declarações hirak ne’e
hatudo momos katak Governo ida ne’e la iha capacidade halo plano,
laiha responsabilidade. Hahalok hanesan ne’e fo dalan duni osan sei
lakon barak.

- Nain ulun sira balu halo comentário dehan “Pakote Referendum la usa
maun bot”, maibe afinal projectos fahe malu deit. Oin nusa mak ita
bele conhece malu maun bot se projectos hirak ne’e fahe malu
deit???...

- Ita nia empresários mos halo sira nia declarações mesak diak deit
hanesan: Empresário nacional duni deadline pakote referendum – garante
qualidade 100% (Timor Post, 6 de Novembro de 2009). Maibe afinal la
hatudo, to’o oin loron, projectos barak mak abandonado, balu nem halo
maibe simu tiha osan, barak liu mak duni deadline nebe hetan resultado
ho qualidade ladiak, piur liu tan duni deadline halo projectos iha
tempo udan, tamba pacote referendum halo iha tempo udan, ne’e mak at
liu tan.

- Iha 20 de Novembro de 2009, (Timor Post) membro governo balu hatete:
Implementação pacote referendum liu ona 50%. Maibe realidade la
hatudo, ita to’o ona iha fulan Março 2010, projectos balu sei halo
hela. Ami mos rona katak iha projectos balu precisa tan osan adicional
ho razões oin oin. Ida ne’e dala tan ami hakarak hatete, tamba
Incapacidade no laiha plano nebe diak.

- Membro governo balu mos reconhece no fo sala ba pacote estrada
(Timor post 23 de Novembro de 2009). E laos membro governo balu deit
mak reconhece salah hirak ne’e, distintos deputados barak mos lamenta
ba projectos hussi pakote referendum, só é que buat hotu hotu liu tiha
ona tamba iha apoio bahinra hahu koalia kona ba pakote referendum.
Diak liu koalia lolos deit, ita lalika hipócrita.

- Ikus liu ami hussu atu lalika fo sala ba empresários sira tamba
salah boot liu, maka sira nebe iha hanoin hakarak cria pacote
referendum ho osan nebe la executa hotu iha ano fiscal 2009. Governo
tenke reconhece sala ida ne’e, tamba los duni, analise nebe halo osan
nebe aloka ba iha pakote referendum ne’e barak mak lakon tamba razões
nebe ami hatete iha leten.

- Parlamento precisa relatório final urgente:

• Projectos concluídos ho qualidade.
• Projectos concluídos nebe laiha qualidade.
• Projectos nebe abandona hela.
• Projectos nebe la halo maibe osan simu tiha hotu.
• Projectos hira mak sei halo to’o oin lororn.
• Projectos hira mak precisa orçamento addicional.

Ho nune’e Fretilin hussu no exige ba Parlamento ida ne’e atu
urgentemente tenke hari Inquerito Parlamentar ida atu bele hare
assunto nebe refere.
Ba ita boot sira nia atensaun hau hato’o Obrigado barak.


Inacio Freitas Moreira
Deputado Fretilin