Frente Revolucionária de Timor Leste Independente

DIRECÇÃO FAFC

Coordenador – Geral

Eng. Samuel Freitas

Vice CoordenadorGeral

Alexnadre Pinto

Contactos:

Samuel Freitas (00351-913892252)

e-mail : faf-coimbra@hotmail.com

Residência Universitária de Santiago, bl. 4, 3810-193, Aveiro, Portugal.


sexta-feira, 19 de junho de 2009

KONFERENSIA IMPRENSA


BANCADA PARLAMENTAR FRETILIN

Husi: Deputadu Francisco Branco
Vise Presidenti Bancada nian


Dili, 19 Junhu 2009,

“GOVERNU DE FACTU LA RESPEITA PARLAMENTU NASIONAL NIA KNAAR NO LA TRANSPARENTI”
Transparensia no boa governasaun labele sai deit nudar lia fuan mamuk. Maibe ida ne’e tenki sai nudar duni Estadu Direitu Demokratiku nia identidade no nia ejizensia nudar patrimoniu prinsipios no regras nebe impoen governasaun demokratiku ne’e sai duni boa governasaun.
Tuir konstituisaun parlamentu nasional mak aprova orsamentu geral estadu nian no parlamentu nasional mak fiskaliza ezekusaun orsamentu nian. Parlamentu nasional mos mak fiskaliza ezekusaun politika governu nian no administrasaun publika nia hahalok.
Nee signifika katak Parlamentu Nasional iha kbiit tuir konstituisaun atu hetan asesu ba dokumentus neebe parlamentu presiza atu bele halo fiskalizasaun ida neebe efetivu.

Maibe Governu de factu, hatudu ona desde Agosto 2007 katak la respeita prinsipius no responsabilidade hirak nee.

Hodi bainrua, Sekretariu Estado Conselho Ministrus Governu de factu nian halo entrevista ida ho TVTL neebe nia temi katak Parlamentu presiza hakerek ba Governu se hakarak ezigi buat ruma husi governu. Tuir bancada FRETILIN nia hare, koalia hanesan ne’e hakarak disiplina fali deputadus parlamentu nasional.

Bancada FRETILIN hakarak fo hanoin katak Governu mak responsabiliza ba parlamentu Nasional, laos PN mak responsabiliza ba Governu. No bancada FRETILIN mos hakarak fo hanoin katak debate konaba assuntus importante iha ita nia rain la liu deit husi dalan formal, no debate publiku iha media mos nudar forum ida neebe legitimu atu ezigi responsabilidade husi governu ba Parlamentu Nasional. Nee normal iha demokrasia sira no hatudu mos prinsipiu bo’ot no diak kona ba transparensia debate publiku kona ba assuntus politikus neebe importante ba nasaun nia moris.

Maibe ami hakarak hateten katak bainhira PN ezigi tuir hakerek, tuir regimentu, tuir konstituisaun, tuir lei, husu dokumentus ka informasaun ka esklaresuimentu mos governu la hatan. bainhira pedidu ne’e mai husi partidus opozisaun de factu nian.

Ezemplu ida mak iha Junho 2008 bancada FRETILIN hato’o perguntas ba governo konaba hare hibrida, iha fulan Julho bankada Fretilin halo requerementu formal ida kona ba kontratus assesores nasionais no internasionais, maibe to’o ohin loron la hetan nem resposta ida husi governu, nem lia fuan ida husi governu.

Iha debate orsamentu 2009 nian iha fulan Janeiru 2009 bancada FRETILIN no bancada PUN halo rekerimentu tuir hakerek, tuir regimentu PN nian husu dokumentus no detalhus kona ba osan neebe selu ba eis titulares orgaun soberania nian tuir Lei Pensaun Vitalisa no Lei eis Titulares Orgaun Soberania nian. To’o ohin loron ami seidauk simu nem dokumentus, nem lia fuan ida hatan ami nia pedidu.

Iha loron 24 Abril 2009 bancada FRETILIN halo rekerimentu formal liu husi plenaria tuir regimentu husu ministeriu finansas, dokumentus kontratus sentral oleo foer nian. Rekerimentu ida seluk ba ministeriu ekonomia no dezenvolvimentu kona ba avaliasaun impaktu ambiental nian kona ba sentral oleo foer. Rekerimentu ida tan ba ministeriu infraestruturas husu dokumentus kontratu nian no ambiente kona ba sentral oleo foir nee. To’o ohin loron bancada FRETILIN seidauk hetan resposta ida husi governu.
Maibe tuir ami rona husi Vise PM Eng. Mario Carrascalao nee normal ona, tamba hanesan nia rasik dehan, bainhira nia halao investigasaun ruma no husu dokumentus ka informasaun ruma, nia mos hetan deit tuir nia koalia rasik “resistensia passiva”. Ministru no membru governu sira la hatan, ka lori tempo, ka hatan ho informasaun neebe la los, ka kona ba buat seluk fali.

Iha buat seluk barak neebe bancada FRETILIN no bancada seluk nudar opozisaun de factu mos husu ona, tuir regimentu parlamentu nian, maibe la hetan.

Governu rasik mos la tuir sira nia dever. Parlamentu Nasional to’o ohin loron seidauk simu auditoria externa ida kona ba governu de factu nia gestaun ba osan estadu nian. Auditoria externa kona ba ezekusaun orsamentu fulan neen nian, Julhu to’o Dezembru 2007 nian seidauk simu maske taka kleur ona. Auditoria externa kona ba ezekusaun orsamentu 2008 nian mos seidauk entrega ba parlamentu nasional maiske prazu liu ona iha 31 Marsu 2009.

Kontratu fo’os ne’ebe bancada FRETILIN ejiji mos seidauk to’o mai.
Bancada hotu inklui AMP sira mos, halo ezigensia katak Ministra Finansas de factu tenke mai esplika salariu bo’ot ne’ebe nia fo ba nia belun Timor oan sira nudar ema internasional maske sira la iha kualifikasaun adekuadu, mos seidauk hatan.