Frente Revolucionária de Timor Leste Independente

DIRECÇÃO FAFC

Coordenador – Geral

Eng. Samuel Freitas

Vice CoordenadorGeral

Alexnadre Pinto

Contactos:

Samuel Freitas (00351-913892252)

e-mail : faf-coimbra@hotmail.com

Residência Universitária de Santiago, bl. 4, 3810-193, Aveiro, Portugal.


terça-feira, 5 de maio de 2009

Deklarasaun Politika Bancada FRETILIN


Husi: Deputado Fretilin
Inácio F. Moreira

Dili, 05 - 05 - 2009
Nai Presidente Parlamento Nacional em exercicio
Ex.Cias

Deputado sira hanesan membro Parlamento nacional no representante Povo nia, iha dever hodi haburas, no hamentin uma fukun ne’e nia knaar,hodi tatoli Povu nia preocupação ba Governo, no sai Povu nia lian, Povu nia isin, no materializa povo nia mehi hodi haburas no hametin ita nia independência.

Hau nudar Deputado hussi bancada FRETILIN iha knaar no iha competência tomak atu tatoli Povu nia lian no hussu ba Governo, tuir art. 9°, alinea h, no artigos 137° e 138° Rejimento uma fukunniarasik. Hau halo requerimento ida ne’e hau hakarak hussu ba Governo atu bele hatan resposta ho escrito tuir Konstituição da República artigo 101°no. 2 e artigo 107°. Atu nune’e ita hotu bele hakruk ka halo tuir lei nebe iha.

Declaração Politica

►Politica Governo ida ne’e declara katak tinan ida ne’e “Tinan deInfrastrutura”maibe ami hakarak hattete katak: Governo ida ne’e laiha capacidade halo Plano Estratégico ba areas Infrastruturas.

Tamba tinan ida ne’e duni aloka osan ba Infastrutura hamutuk 205 334Milhoes iha capital desenvolvimento. Pelo contrario osan nebe aloka ba iha Bens e Servisus boot liu fali Capital Desenvolvimento.

Osan hirak ne’e hakarak atu halo saída deit? Ex.: Osan 87 milhoes nebe aloka atu halo construcao centra leléctrica, linhas de transmisaun no fiders/Swithyeard.Tamba saída mak osan hirak ne’e tau hamutuk deit iha item ida? Ba hahalok hanesan ne’e ami hakarak hatete, laiha capacidade halo plano, iha deit intensaun nebe ladiak tamba iha duni interesse ruma iha laran.

Halo Declarasaun ba tinan de infrastrutura maibe realidade la acontece. Hanesan maluk deputados barak mak questiona kona ba Estradas, Edificoes, Irrigacoes no seluk-seluk tan nebe Governo ida ne’e halo hatudo mos mos katak laiha duni kapacidade halo Plano ida nebe diak no los,atu bele halo Desenvolvomento ida nebe diak ba Rai ida ne’e.

Estradas nebe idetinficado kualidade ladiak no osan gasta hotu ona e balu la halo mak hanesan tuir mai:
1. Estradas balu nebe hadiah iha Díli laran.
2. Esrada nebe hadia iha Suai Vila.
3. Estrada foun nebe halo iha Lolotoe Suai
4. Estrada nebe hadiah hussi Bobonaro ban to’o Zumalai.
5. Estrada nebe hadia hussi Viqueque Vila e Viqueque- UatuLari.
6. Estradas nebe hadia hussi Aituto – Same.
7. Estrada nebe hadia hussi Uatucarbau – baguia
8. Estradas nebe hadiah hussi laga - baguia.
9. Seluk tan nebe ami seidauk hare hotu.

Pontes:
1. Ponte tolu nebe halo hussi betano – natarbora la tuir desenho halo tuir fali companhia nia gosto.Tamba realidade hatudo katak postes balu nebe hari lamentin, horas ne’e mono hotu tiha ona.Ponte Karau Ulun servisu la lao tamba Consultan la servisu hamutuk ho contratror.

Ponte Bemos hahu halo tiha ona maibe to’o horas ne’e dadauk foin mak atinge 7 %. Normalizasaun mota:
1. Mota Maliana nia ida halo normalizasaun la tuir desenho, piur liu la halo tuir espesificasaun nebe iha la tuir satandarizasaun.
2. Projecto normalizasaun mota Clere Weberek hada deit fatuk iha motalaran projecto seidauk hahu.Tamba saída mak estradas sira nebe rehabilita tiha ona liu deit semanaka fulan balu deit, estradas hirak ne’e at fila fali deit?Tamba saída mak gorveno ne’e ukun, estradas sira ne’e kuak barak liutan deit?Tamba saída mak governo ida ne’e takakuak estradas nia mos lahatene?

Nai Preseidente no maluk deputados sira hotu
Fontes korupcsun nebe boot no labele ona combate liu liu ba iha projectos Infrastrutura nia maka:
1. Contratos nebe halo ho Single Sources.
2. Fundos de Emergências nebe Ministério Infrastrutura usa laiha Justificasaun no laihaTransparencia.
3. Transferências verbas orçamento hussi Pos ida ba pos seluk nebe lahalo Justificasaun.

Ami hodi bi’it hatete lia hirane’e iha leten tamba Projectos nebe halo tiha ona no mos balu sei halo hela ninia qualidade ladiak.
Atu hatete los los qualidades hirak ne’e ladiak tamba:
1. Laiha no halo controlo no supervisaun ho diak.
2. Difícil halo sansaun ruma tamba iha interesse.
3. Projectos hirak ne’e halo hussi, aman sarini,oan sarani, alin ka maun ruma.

Maluk deputados sira hanesan ita boot sira mos hatene povo tomak mos hatene katak orçamento nebe aloka atu hadiah ka halo estradas rurais hussi ano fiscal 2008 nia hetan resultado nebe ladiak. hanesan distintos deputados balu koalia iha plenária ne’e.

Iha tinan 2008 verba nebe aloka atu hadiah estradas rurais hamutuk $ 275 000, ba cada distrito. Ami hakarak hatete katak hussi duni iha tempo neba ami sempre hakilar e hatete bebeibeik katak osan siran e’e gasta arbiru deit.

Tambalaiha plano ida nebe claro. Osan hirak ne’e gasta tuir fali idak idak nia gosto.Piur liu osan nebe aloka tan atu rehabilita estradas rurais iha ano civil 2009 hasae tan ba $ 375 000. Maluk sira hau hanoin iha intensaun ruma nebe la diak karik.

Los duni hanesan ita hotu hatene katak estradas rurais balun nebe amihare no ba fiscalisa iha Balibo/Bobonaro, Same, Suai no Quelicai/Baucau resultado la diak piur liu tan estradas hirak ne’e halo at liu tan deit, tamba nahe fali rai isin deit e piur liu estradas hirak ne’e nia valeta kehe tuir fali gosto, la tuii Standard, tamba balu kehe tiha hela deit, balu kehe liu deit e baluk hussik hela deit hanesan ne’e.

Hahalok seluk mak acontece ba estradas hirak ne’e balu la halo maibe osan gasta hotu ona.Tamba saída mak ministerio ida ne’e halo an fali hanesan contrator ba halo fali projectos de rehabilitasaun ba estradas rurais? Governo ka Ministério rasik mak toma iniciativa ba halo estradas hirak ne’e, maibe tamba saída mak qualidade ne’e ladiak?Hau hanoin hahalok hanesan ne’e Crime precisa duni halo investigasaun.

Orsamento geral 2008 nebe aloka iha Ministério Infrastrutura iha capital Desenvolvimento hamutuk $ 66 063 000 Milhoes. Relatório execusaun to’o quarto trimestre, ministério ne’e executa tiha ona 77,7%. Noticias journal loron hirak liu ba Sr. Xanana Gusmão hatete katak tinan ida ne’e laiha Orçamento Rectificativo tamba dehan execusaun to’o deit 60%.

Ne’e hatudo mos mos incapacidade Governo ida ne’e nia. Piur liu tan Tempo ne’e sempre lao ba oin, iha 2008 Governo ida ne’e aloka $ 30 Mihloes e tinan ida ne’e 2009 aloka deit 18 milhoes estradas.Tamba saída mak tinan 2008 osan hadiah estradas boot liu liu deit tinan ida estradas hirak ne’e at fali hotu ona?Ho percentagem ne’e hatudo momos katak iha ministério ne’e iha duni indicasaun korupsaun tamba resultado la hatudo lolos ho execusaun orsamento nebe iha.

Noticia TVTL hodi kalan,hau nia colega Secretario estado de facto hatete katak:
Difícil tebe-tebes atu atende preocupasaun populasaun nia ba halo estradas sira ne’e tamba dehan orçamento mak la to’o. Nia hatete liutan katak precisa aloka osan iha fundo ida atu bele responde necessidade hirak ne’e.

Hau iha duvida boot ba hanoin ida hanesan ne’e. Hau hanoin Lei orsamento ne’e claro. Lalika hanoin cria tan fundo ida,ka fundo secreto ruma para depois gastos sira ne’e hakarak gasta tuir fali nia gosto.Keta halo iha hanoin ruma nebe ladiak ba fundo ne’e karik?

Hau hanoin tenke halo Plano estratégico ida nebe diak no sustentável,no mos halo plano estratégico ho projesaun ba período ruma nebe ita hakarak. Susar tetebes bahinra ita halo buat ruma ho emosional, piur liu hakarak halo buat hotu hotu hanesan mehi.

Maluk deputados sira hau hanoin ba buat saída deit mak ita hakarak halo, diak liu halo buat hotu tuir dalan nebe los katak:
1. Halo plano ho ninia estudos nebe diak e los
2. Implementa no executa plano ne’e tuir dalan nebe los.
3. Halo ho responsabilidade
4. Tenke iha Akuntabilidade.

Lia hirak ne’e hanesan ami nia hanoin deit, maibe ami hakarak hatete katak hahalok Ministério Infrastrutura governo AMP ida ne’e labele cura ona, tamba halo buat hotu hotu quase laiha resultado ida nebe diak.

Resultado nebe ladiak, liu liu preocupasaun ita nia povo nia representantes maka:
1. Área eletricidade to’o oin loron la resolve buat ida. Laiha plano ida nebe claro ba área ne’e.
2. Área Obras Publicas piur liu tan tamba taka estradas nia kuak deit mos la hatene.
3. Laiha plano ida nebe claro ba Be mos iha rai laran.
4. E seluk seluk tan nebe la bele halo e laiha duni kapacidade atu halo to’o ohin loron.

Tamba ne’e Ministério ida ne’e precisa duni mai iha uma Fukun ne’e para bele hatan preocupacoes hirak ne’e no to’o ona tempo para bele halo duni Inquérito Parlamentar ida.
Ba ita boot sira nia atensaun hau hato’o Obrigado barak.